Vijapurchi Adilshahi (विजापूरची आदिलशाही) By V. S. Bendrey

सतराव्या शतकात दक्षिण भारतीय इतिहासावर प्रभाव टाकणारी 'आदिलशाही' ही एक बलशाली राजसत्ता होती. स्वराज्य विस्तार करत असताना शिवाजी महाराजांना अनेकदा बलाढ्य आदिलशाहीशी सामना करावा लागला. परंतु, विजापूरच्या या आदिलशाहीशी संबंधित अतिशय तुरळक माहिती मूळ मराठी ग्रंथांतून वाचायला मिळते. बहामनी साम्राज्यातून उदयास आलेल्या आदिलशाहीच्या उगमापासून अस्तापर्यंत याचे सविस्तर वर्णन असलेला 'बुसातीन-उस-सलातीन' हा पहिला पर्शियन ग्रंथ फकीर महंमद झुबेरी यांनी इसवी सन १८२४ मध्ये लिहिला होता. या ग्रंथाचे मराठी भाषांतर नरसिंहराव विठ्ठल पारसनीस यांनी त्यानंतर सुमारे वीस ते पंचवीस वर्षांमध्ये केले. तसेच मूळ मोडी लिपीमध्ये असणारा हा ग्रंथ इतिहासाचे भीष्माचार्य वा. सी. बेंद्रे यांनी सन १९६८ मध्ये मराठी देवनागरी लिपीमध्ये संपादित केला. हा ग्रंथ म्हणजेच 'विजापूरची आदिलशाही' होय. आदिलशाही राजवटीमध्ये होऊन गेलेल्या सर्व आदिलशहांच्या कारकिर्दीची इत्यंभूत माहिती या ग्रंथांमध्ये वर्णन केलेली आहे. अनेक दुर्मिळ ग्रंथांपैकी असणारा हा एक 'साधनग्रंथ' होय. तो आदिलशाहीच्या दृष्टिकोनातून लिहिला गेलेला आहे. तसेच तो तत्कालीन मराठी भाषेमध्ये त्याचे भाषांतर झाले असल्याने मराठी लेखन कलेच्या इतिहासाचा अभ्यास करण्यासाठी देखील महत्त्वाचा असा ग्रंथ आहे!